1ο στάδιο: Η φάση της Σταθεροποίησης
Στην πρώτη αυτή φάση, σταθεροποποιούνται η θεραπευτική σχέση και η διαχείριση των μετατραυματικών συμπτωμάτων. Συμπεριλαμβάνει:
- Την ασφάλεια του θεραπευόμενου στο παρόν, δηλαδή την κάλυψη βασικών αναγκών – στέγη, τροφή, ύπνος και τη διακοπή της επαφής του με το θύτη, αν η τραυματική εμπειρία αφορά κακοποίηση ή βιασμό.
- Τη δημιουργία σταθερής σχέσης εμπιστοσύνης
- Τη λήψη ιστορικού, συχνά μια ψυχομετρική αξιολόγηση, την ενημέρωση, την ψυχοεπιμόρφωση, την υπογραφή του θεραπευτικού συμβολαίου και βεβαίως τη συμφωνία των στόχων της θεραπείας
- Τη διαχείριση αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών
- Τους τρόπους διαχείρισης και αντιμετώπισης των συναισθημάτων που διαφεύγουν από τον έλεγχο
- Την εκμάθηση τρόπων αποστασιοποίησης από το τραυματικό υλικό: τεχνικές χαλάρωσης κ.α.
- Την ενίσχυση της “φροντίδας του εαυτού” και την ενδυνάμωση του “εγώ”
- Την ενίσχυση του υποστηρικτικού – κοινωνικού δικτύου
- Την εξέλιξη της ικανότητας του “σχετίζεσθαι” και της δημιουργικής επίλυσης συγκρούσεων
- Την ενθάρρυνση για εξεύρεση εργασίας ή απασχόλησης στην περίπτωση που δεν υπάρχει
Η φάση της σταθεροποίησης πρέπει να εξαντλήσει τον απαραίτητο χρόνο, όσος και αν είναι, για να ολοκληρωθεί. Έτσι θα μπορέσει η θεραπεία να περάσει στη φάση της επεξεργασίας.
2ο στάδιο: Η φάση της Επεξεργασίας
Σε αυτήν τη φάση, ο θεραπευόμενος καλείται να επικεντρωθεί στις εσωτερικές του εικόνες, στις σκέψεις και στις σωματικές αισθήσεις που συνδέονται με το τραύμα. Παράλληλα εστιάζει την προσοχή του σε μια σειρά ρυθμικών και αμφίπλευρων αισθητηριακών ερεθισμάτων τα οποία είναι είτε οπτικά, είτε απτικά (δια της αφής) είτε ακουστικά. Αυτά τα ερεθίσματα συμβάλλουν στην αφομοίωση της τραυματικής εμπειρίας μέσω όλων των λειτουργιών του ανθρώπου: της διανοητικής, νευροφυσιολογικής, συναισθηματικής και σωματικής λειτουργίας.
Κατά τη διάρκεια της διαδικασίας αυτής, παρεμβάλλονται φάσεις που ο θεραπευόμενος αφήνεται ελεύθερος στους συνειρμούς του, δηλαδή στις σκέψεις του, στις εικόνες, στις αναμνήσεις του και τις σωματικές αισθήσεις του. Η εσωτερική αυτή διεργασία, κάποιες φορές οδηγεί στην επεξεργασία ακόμη και παλιότερων τραυματικών εμπειριών. Η εσωτερική διαδικασία διακόπτεται τακτικά από τον θεραπευτή προκειμένου να αποφευχθεί μια παλινδρόμηση ή αποσυνδετική αντίδραση.
Στη φάση αυτή, βρίσκεται άλλη μια σημαντική για την αποτελεσματικότητά του, καινοτομία του EMDR: ο συνδυασμός του δομημένου και προβλέψιμου πλαισίου με τον ελάχιστα κατευθυνόμενο, ελεύθερο συνειρμό που αναπτύσσεται με το αμφίπλευρο ερέθισμα.
Στη φάση της επεξεργασίας ο θεραπευόμενος αντιλαμβάνεται για πρώτη φορά το τραύμα ως ένα γεγονός με αρχή, μέση και τέλος μέσα στο σύνολο του βίου του, σαν ένα συμβάν που συνέβη μέσα στον χώρο και στο χρόνο, του οποίου επέζησε. Κατορθώνει να αντιληφθεί ότι το γεγονός της τραυματικής εμπειρίας αποτελεί κομμάτι της βιογραφίας του και όχι ολόκληρο το είναι του. Η πληγή κλείνει σταδιακά καθώς τα συμπτώματα υποχωρούν αισθητά και οι αναμνήσεις παύουν να προκαλούν αρνητικά συναισθήματα.
3ο στάδιο: Η φάση της Προσαρμογής
Στη φάση της προσαρμογής γίνεται:
Επανεκτίμηση της επεξεργασίας,
η αφομοίωση της τραυματικής εμπειρίας και
η ανασκόπηση της θεραπείας.
Η απάντηση στα ερωτήματα “γιατί εγώ” και “γιατί τώρα” βοηθούν το θεραπευόμενο να δώσει νόημα στην τραυματική εμπειρία και να την εντάξει στην προσωπική του ιστορία.
Η τραυματική εμπειρία που έχει πια ενσωματωθεί μέσω της επεξεργασίας στο σύνολο της ζωής του θεραπευόμενου, τον βοηθάει να αναθεωρήσει την εικόνα που είχε για τον εαυτό του, για τον κόσμο, για τη ζωή. Τώρα ο θεραπευόμενος έχει περάσει σε ένα άλλο επίπεδο συναισθηματικής ωριμότητας μέσα απ’ το οποίο έχει μάθει να αυτοπροστατεύεται και να φροντίζει τον εαυτό του.
“Στόχος των θεραπευτών είναι να βοηθήσουμε τους θεραπευόμενους όχι να βρουν τον παλιό τους εαυτό -αυτός ίσως έχει χαθεί για πάντα – αλλά αφού τον αποχαιρετήσουν και πενθήσουν για τυχόν απώλειες, να μάθουν να ζουν στο παρόν σε έναν κόσμο αβέβαιο και φθαρτό’.
Δόμνα Βεντουράτου
Η μέθοδος EMDR αναπτύσσεται μέσα σε μια αλλεπάλληλη διαδοχή του “τότε” και του “τώρα”, του “μέσα” και του “έξω”.
Τα οκτώ βήματα
Σύμφωνα με τη δημιουργό της μεθόδου EMDR, κάθε θεραπεία ακολουθεί οκτώ βήματα. Τα δυο πρώτα αποτελούν την προϋπόθεση για τη συνέχιση της θεραπείας. Είναι τα βήματα που περιλαμβάνονται στη φάση της “σταθεροποίησης”. Τα βήματα 3 έως 8 ακολουθούνται σε κάθε συνεδρία με την ίδια πάντα ακολουθία αλλά η διάρκεια κάθε βήματος ποικίλει ανάλογα με την περίπτωση.
Βήματα:
- Λήψη ιστορικού και θεραπευτικός προγραμματισμός και σταθεροποίηση
- Σταθεροποίηση και προετοιμασία
- Αρχική αξιολόγηση
- Επεξεργασία
- Εγκαθίδρυση
- Σωματικό “τεστ”
- Ολοκλήρωση
- Μεταγενέστερη επαναξιολόγηση και προσαρμογή